Günlük hayatımızda bazen uyku sorunlarıyla karşılaşırız. Bazen uykuya dalamayız bazen ise gecenin bir yarısı uyanıp tekrar uyuyamayız. Bazen bunlar anlık streslerden dolayı olabilirken bazıları kronik bir hal alıp hayat kalitemizi düşürebilir. Bu başlık altında uyku sorunlarına yol açan birkaç temel hastalıktan bahsedeceğiz.
Uyku Apnesi
Uyku apnesi tanım olarak solunumun uyku esnasında periyotlar halinde durmasıdır. Bu periyotlar birkaç saniyeden hayati tehdit eden birkaç dakika arasında değişebilir. Ülkemizde görülme sıklığı kadınlarda yüzde 2.1-4.5 aralığındayken erkeklerde bu oran yüzde 3.1-7.4 arasında değişmektedir. Uyku apnesi patogenezi açısından kendi içinde üçe ayrılır. En sık görülen tipi Obstrüktif Uyku Apnesidir ve önemli risk faktörleri aşırı kilo, sigara ve alkol kullanımı, uyku ilacı ya da sakinleştirici ilaç kullanımı olmakla birlikte genetik yatkınlık etiyolojide rol oynar. Uyku apnesi kişide yüksek sesle horlama, sabah uyandığında boğaz kuruluğu ve ağrısı, ani uyanmalar şeklinde kendisini gösterebilir. Ayrıca dışarıdan bir gözlemci uyku sırasında solunumun durduğunu gözlemleyebilir. Tedavi etiyolojiye göre belirlenmekle birlikte yaşam tarzı değişiklikleri ve gerekirse cihaz kullanımı önemli rol oynar.
Narkolepsi
Narkolepsi gündüz vakti uykuya aşırı eğilim olarak tanımlanır. Bu hastalıktan muzdarip kişiler gün içinde aniden bastıran uykuya dalarlar. Bu hastalıkta sıklıkla katapleksi(kişinin bilincini yitirmeden aniden düşmesine yol açan genel kas felci) eşlik eder. Kesin nedeni tam olarak bilinmese de otoimmün ve genetik geçişli bir hastalık olduğunu söyleyen çalışmalar bulunmaktadır.
İnsomnia
İnsomnia toplumda en sık görülen ve uyuyamama sendromu olarak adlandırılan bir rahatsızlıktır. Yetişkinlerin yüzde 10 ile 30 arası hayatları boyunca en az bir kez bu sorunu yaşarlar. Hastalık görülme süresine göre üçe ayrılır. Bir haftaya kadar olan insomnia’ya geçici insomnia, bir ile üç hafta arasında sürerse akut insomnia, üç haftadan uzun sürerse kronik insomnia ismini alır. Bu hastalıkta kişi uykuya dalmakta zorluk çeker, geceleri birkaç defa uyanıp tekrar uykuya dalamazlar. Buna bağlı olarak gün içinde yorgunluk, enerji düşüklüğü, depresyon, kilo alımı gibi sorunlarla boğuşurlar. En sık nedenleri arasında kahve, sigara bazı ilaçlar gibi stimülan madde kullanımı, alkol ve opioid kullanımı & bırakılma süreci, jet lag, geç yemek yemek, stres, depresyon yer almaktadır. Tedavisi yaşam tarzı değişiklikleri, bilişsel davranış terapisinden ilaç terapisine kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.
Huzursuz Bacak Sendromu
Huzursuz Bacak Sendromu sıklıkla bacaklarda bazen de kollarda görülen rahatsızlık hissi olarak tanımlanır. Hastalar bu rahatsızlık hissine karşı önlenemez bir hareket etme isteği duyarlar. Bu his sıklıkla gece vakti ortaya çıktığı için uykuya dalmayı zorlaştırmakta ve uyku kalitesini bozabilmektedir. Nedenleri arasında demir eksikliği anemisi, gebelik, aşırı alkol kullanımı yer almakla birlikte genetik formları da mevcuttur. Tedavide altta yatan neden tedavi edilir. Ayrıca sıcak – soğuk kompres ve ilaç tedavileri de seçenekler arasındadır.
Uyurgezerlik
Uyurgezerlik özellikle 5-12 yaş arası çocuklarda sıklıkla görülür bazı hastalarda yetişkinliğe kadar sürmektedir. Uyurgezerlik özellikle uykunun ilk 1/3’lük kısmındaki yavaş dalga uykusunda(N3) ortaya çıkar ve 10 dakika kadar sürer. Bu hastalığın genetik geçişli olduğuna dair güçlü kanıtlar vardır.
Gece Terörü (Karabasan, Pavor Nocturnus)
Gece Terörü (Karabasan, Pavor Nocturnus) 5-7 yaş arasındaki çocuklarda sık görülen bir durum olup tıpkı uyurgezerlik gibi ailesel bir hastalık olduğuna dair kanıtlar mevcuttur.
